Agnieszka WiśniewskaAkademia Szwedzka ogłosiła w czwartek, 9 października, że tegoroczną literacką Nagrodę Nobla otrzymuje węgierski pisarz Krasznahorkai László. To drugie wyróżnienie dla literatury węgierskiej w XXI wieku – poprzednim laureatem był Kertész Imre w 2002 roku.
Decyzja Akademii Szwedzkiej nie była całkowitym zaskoczeniem dla obserwatorów światowej sceny literackiej. Jak zauważył Csaba Károlyi, zastępca redaktora naczelnego czasopisma "Élet és Irodalom", Krasznahorkai cieszy się dużą popularnością, szczególnie w krajach niemieckojęzycznych i w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego twórczość doceniają elitarne kręgi intelektualne wschodniego wybrzeża.
Długa droga do uznania
Krasznahorkai od lat znajdował się na listach potencjalnych kandydatów do prestiżowego wyróżnienia. Bukmacherzy regularnie umieszczali jego nazwisko wśród faworytów, choć jak podkreśla Károlyi, nie warto zbytnio polegać na prognozach firm bukmacherskich, które często mylą się w swoich przewidywaniach.
Węgierskie środowisko literackie od lat spekulowało na temat szans swoich pisarzy. Po otrzymaniu Nagrody Nobla przez Kertésza Imre pojawiały się głosy, że tacy autorzy jak Esterházy Péter czy Nádas Péter mogą już nigdy nie otrzymać tego wyróżnienia, ponieważ literatura z małych obszarów językowych rzadko bywa doceniana na tak wysokim poziomie.
Międzynarodowa pozycja pisarza
Krasznahorkai László już przed otrzymaniem Nagrody Nobla cieszył się statusem pisarza o międzynarodowej renomie. Jego dzieła są tłumaczone na wiele języków i znajdują czytelników na całym świecie. Jak zauważa Károlyi:
Oni już teraz są światowymi gwiazdami, przynajmniej z węgierskiej perspektywy. Ich popularność z pewnością jeszcze wzrośnie, a przez nich uwaga może się zwrócić na innych węgierskich pisarzy, tak jak stało się to po otrzymaniu nagrody przez Kertésza Imre.
Pisarz nie unika trudnych tematów społecznych i politycznych. Na początku tego roku na arenie międzynarodowej wypowiadał się krytycznie o odpowiedzialności węgierskiego społeczeństwa, podkreślając, że za obecną sytuację odpowiada nie tylko władza, ale "społeczeństwo też może za to odpowiadać".
Wpływ na kulturę i politykę
Otrzymanie Nagrody Nobla przez Krasznahorkaia może mieć znaczący wpływ na węgierskie życie kulturalne i polityczne. Jak zauważa krytyk literacki:
Jako noblista będzie miał większy wpływ, jeśli będzie krytykował węgierskie stosunki. Kiedy pisarz otrzymuje Nagrodę Nobla, może ożywić życie kulturalne i polityczne we własnym kraju.
Podobne zjawiska obserwowano po otrzymaniu nagrody przez austriacką pisarkę Elfriede Jelinek w 2004 roku czy tureckiego autora Orhana Pamuka.
System nominacji i wyboru
Proces nominacji do Nagrody Nobla ewoluował na przestrzeni dziesięcioleci. Zgodnie z testamentem Alfreda Nobla, nagrodę przyznaje Akademia Szwedzka, ale obecnie prawo do zgłaszania kandydatów mają także inne akademie, instytucje, stowarzyszenia i związki pisarzy z całego świata.
W historii Nagrody Nobla węgierscy pisarze wielokrotnie znajdowali się wśród nominowanych. Na przykład w 1973 roku nominowani byli aż czterej autorzy z Węgier:
- Illyés Gyula
- Juhász Ferenc
- Mécs László
- Weöres Sándor
Jednak mimo licznych nominacji przez dziesięciolecia, wielcy węgierscy pisarze nie otrzymywali głównej nagrody.
Znaczenie dla literatury światowej
Nagroda Nobla dla Krasznahorkaia to nie tylko sukces osobisty pisarza, ale także uznanie dla całej współczesnej literatury węgierskiej. Jak podkreśla Károlyi, znaczenie Nagrody Nobla polega także na zwróceniu uwagi na literaturę, szczególnie wśród osób, które przez cały rok nie sięgają po książki.
Wyróżnienie Krasznahorkaia stawia go w gronie najwybitniejszych pisarzy współczesności, obok takich nazwisk jak Haruki Murakami czy Thomas Pynchon, którzy od lat są wymieniani jako potencjalni laureaci.
Literacka Nagroda Nobla, przyznawana przez Akademię Szwedzką, to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień w świecie literatury, doceniające autorów za całokształt twórczości i wkład w rozwój literatury światowej.
