Znowelizowana ustawa o obronności kraju wprowadza radykalne zmiany w zasadach mobilizacji wojskowej. Po raz pierwszy przepisy jasno określają, że w przypadku konfliktu zbrojnego polska armia będzie mogła wezwać każdego dorosłego obywatela - bez względu na miejsce zamieszkania czy długość pobytu za granicą.

Koniec wątpliwości prawnych dotyczących mobilizacji

Dotychczasowe regulacje pozostawiały lukę prawną. Ustawa o obronie ojczyzny precyzyjnie określała jedynie zasady dotyczące zasadniczej służby wojskowej, wyłączając z niej obywateli polskich stale zamieszkujących za granicą przez okres co najmniej 2 lat, którzy nie posiadają miejsca pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące na terytorium Polski.

Jednak kwestia mobilizacji pozostawała niejednoznaczna. Widmo narastającego konfliktu z Rosją sprawiło, że rząd w styczniu 2025 roku zdecydował się na znaczne zaostrzenie przepisów, które teraz nie pozostawiają żadnych wątpliwości.

Kto podlega obowiązkowi mobilizacji

Zgodnie z nowymi regulacjami, powołanie może otrzymać każdy polski obywatel w wieku od 18 do 60 lat, niezależnie od:

• Kraju zamieszkania
• Rezydencji podatkowej
• Długości pobytu za granicą
• Posiadania miejsca zameldowania w Polsce

Wyjątkami są wyłącznie osoby, których stan zdrowia nie pozwala na służbę, kobiety w ciąży lub opiekujące się dziećmi, osoby o kluczowych kwalifikacjach dla bezpieczeństwa państwa oraz posiadacze podwójnego obywatelstwa.

Zasady doręczania kart mobilizacyjnych

Według przedstawicieli Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji, karta mobilizacyjna stanowi oficjalny dokument powołania, który każdy zobowiązany jest przyjąć. Co istotne:

Nieodebranie przesyłki nie zwalnia z obowiązku, ponieważ po określonym czasie dokument uznaje się za doręczony

W przypadku mobilizacji powszechnej lub wybuchu wojny, czas na stawienie się może wynosić zaledwie 6 godzin od momentu ogłoszenia. Niestawienie się w terminie grozi karą pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata.

Kto zostanie powołany w pierwszej kolejności

Priorytet w mobilizacji mają żołnierze pasywnej rezerwy z nadanymi przydziałami mobilizacyjnymi. Wojsko będzie szczególnie poszukiwać specjalistów z konkretnymi umiejętnościami:

1. Operatorzy dronów
2. Lekarze i weterynarze
3. Kierowcy pojazdów ciężarowych
4. Eksperci od cyberbezpieczeństwa
5. Specjaliści wojskowi różnych branż

Zwolnienia z obowiązku służby

Lista osób zwolnionych z mobilizacji jest obszerna i obejmuje przede wszystkim:

• Przedstawicieli władz: posłowie, senatorowie, radni
• Pracowników kluczowych instytucji: NBP, CBA, ABW, urzędów ministerialnych
• Sektor obronny: pracownicy firm zbrojeniowych i współpracujących z armią
• Infrastruktura krytyczna: osoby odpowiedzialne za systemy łączności
• Media publiczne: pracownicy TVP i Polskiego Radia (nieoficjalnie)

Mobilizacja może być selektywna

Wbrew obiegowym opiniom, mobilizacja nie musi objąć całego kraju jednocześnie. Władze mogą zdecydować o powołaniach obejmujących wybrane województwa, powiaty czy konkretne jednostki wojskowe. Oznacza to, że posiadanie kategorii A nie gwarantuje natychmiastowego wezwania.

Przykład Ukrainy pokazuje, że rządy mogą celowo opóźniać powoływanie młodszych roczników, aby nie osłabiać potencjału kraju po zakończeniu konfliktu.

Konsekwences dla uchylających się

Osoby, które zdecydują się na ucieczkę za granicę w czasie mobilizacji, muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami prawnymi po powrocie do kraju. Przepisy nie przewidują łagodności dla tych, którzy nie wykonają obowiązku obronnego.

Nowe regulacje mają także zniechęcić rodaków do opuszczania kraju w razie konfliktu i zapewnić, że wszyscy obywatele wezmą udział w obronie państwa proporcjonalnie do swoich możliwości i kwalifikacji.