Natalia SokołowskaW nadchodzący weekend Polacy po raz kolejny przestawią zegarki z czasu letniego na zimowy. Ta coroczna praktyka, obowiązująca w całej Unii Europejskiej, od lat budzi kontrowersje i dyskusje o jej zasadności. Mimo licznych postulатów o zniesienie dwukrotnej zmiany czasu w roku, europejskie stolice wciąż nie mogą dojść do porozumienia.
Ostatnia zmiana czasu w 2025 roku
W nocy z soboty na niedzielę, 25 na 26 października 2025 roku, o godzinie 3:00 cofniemy zegarki na 2:00. Dzięki temu zyskamy dodatkową godzinę snu, ale jednocześnie dni staną się krótsze, a zmrok będzie zapadał wcześniej.
Zmiana czasu w Polsce regulowana jest rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów, które obejmuje lata 2022-2026. Zgodnie z unijną dyrektywą obowiązującą od 2001 roku, wszystkie państwa członkowskie przechodzą na czas zimowy w ostatnią niedzielę października, a powracają do czasu letniego w ostatnią niedzielę marca.
Europejskie dyskusje bez przełomu
Sprawa zniesienia zmiany czasu nabrała tempa w 2018 roku, gdy Komisja Europejska przeprowadziła konsultacje społeczne wśród obywateli UE. Wyniki były jednoznaczne:
- 4 miliony respondentów opowiedziało się za zniesieniem zmiany czasu
- 76 procent ankietowanych wskazało na negatywne doświadczenia związane z przestawianiem zegarków
- 84 procent uczestników konsultacji poparło rezygnację ze zmian czasu
Na podstawie tych wyników KE przedstawiła w 2018 roku projekt dyrektywy zakładającej zniesienie copółrocznej zmiany czasu. Propozycję szybko - bo już w 2019 roku - poparł Parlament Europejski. Problem leży jednak w braku porozumienia między państwami członkowskimi w Radzie UE.
Brak konsensusu wśród stolic
Głównym problemem jest brak zgody co do tego, przy którym czasie Europa powinna pozostać - letnim czy zimowym. Jak przyznają dyplomaci unijni, stanowiska państw członkowskich nie zmieniły się znacząco od sześciu lat.
"Wśród stolic nie zmieniło się nic, co wskazywałoby na to, że prace będą kontynuowane" - powiedział PAP jeden z dyplomatów unijnych.
Polska prezydencja w pierwszej połowie 2025 roku podjęła próbę wznowienia rozmów technicznych z państwami członkowskimi. Większość krajów powtórzyła jednak swoje wcześniejsze stanowiska, zwracając uwagę na brak kompleksowej oceny skutków, którą powinna przeprowadzić Komisja Europejska.
Wpływ na zdrowie i codzienne życie
Eksperci od lat wskazują na negatywne konsekwencje przestawiania zegarków dla zdrowia i funkcjonowania społeczeństwa. Dr hab. Helena Martynowicz, specjalistka chorób wewnętrznych i medycyny snu, tłumaczy, że podstawowym problemem jest zaburzenie współdziałania zegarów biologicznych z rytmem światło-ciemność.
Skutki zmiany czasu mogą obejmować:
- Zaburzenia snu trwające od kilku dni do kilku tygodni
- Problemy z koncentracją i nastrojem
- Zwiększone ryzyko wypadków drogowych i zawałów serca
- Trudności z dostosowaniem rytmu dnia, szczególnie u osób starszych
Osoby po 60. roku życia są szczególnie wrażliwe na zmianę czasu, często doświadczając nasilenia problemów ze snem, częstszego budzenia się w nocy czy wcześniejszego wybudzania rano.
Jak przygotować się na zmianę czasu
Specjaliści zalecają kilka sposobów na złagodzenie skutków przestawiania zegarków:
- Stopniowe przesuwanie rytmu dobowego na kilka dni przed zmianą
- Kładzenie się spać godzinę później przez kilka dni
- Unikanie ekranów wieczorem dla lepszego snu
- Przebywanie na świeżym powietrzu w ciągu dnia
- Maksymalne wykorzystanie światła dziennego
Przyszłość zmian czasu w Europie
Komisja Europejska zobowiązała się w czerwcu 2025 roku do przeprowadzenia kompleksowej oceny skutków zniesienia zmiany czasu. Jednak dyplomaci nie są optymistyczni co do szybkiego przełomu w tej sprawie.
Projekt dyrektywy z 2018 roku zakłada nie tylko zniesienie copółrocznej zmiany czasu w całej UE, ale także wprowadzenie systemu powiadomień dla państw, które chciałyby zmienić swój standardowy czas. Do momentu osiągnięcia porozumienia wszystkie kraje UE będą musiały kontynuować obecną praktykę.
W komunikacie z 2021 roku KE potwierdziła, że co najmniej do 2026 roku dwukrotna zmiana czasu w ciągu roku pozostanie obowiązkowa we wszystkich państwach członkowskich.
Prawa pracowników w noc zmiany czasu
Osoby pracujące w noc zmiany czasu na zimowy faktycznie pracują godzinę dłużej. Zgodnie z polskim prawem pracy, za tę dodatkową godzinę przysługuje im normalne wynagrodzenie, a jeśli przekracza to normę czasu pracy, również dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Obecny system zmiany czasu, wprowadzony w Polsce w 1977 roku, ma na celu przedłużenie okresu dostępu do światła dziennego w lecie. Choć kontrowersje wokół jego zasadności trwają, na razie Polacy będą musieli przyzwyczaić się do dalszego przestawiania zegarków dwa razy w roku.
